ĐTM là gì? Quy trình thực hiện Đánh giá tác động môi trường chi tiết

Trong bối cảnh phát triển kinh tế nhanh chóng, các dự án công nghiệp, khai thác tài nguyên và hạ tầng ngày càng mở rộng, kéo theo nguy cơ ô nhiễm môi trường và suy thoái tài nguyên thiên nhiên. Để hạn chế những tác động tiêu cực này, Đánh giá tác động môi trường (ĐTM) ra đời như một công cụ quản lý quan trọng, giúp nhận diện, dự báo và kiểm soát rủi ro môi trường ngay từ giai đoạn chuẩn bị dự án. Việc thực hiện ĐTM không chỉ là yêu cầu pháp lý bắt buộc theo Luật Bảo vệ môi trường, mà còn là nền tảng để hướng đến phát triển bền vững, cân bằng giữa lợi ích kinh tế và trách nhiệm xã hội.

1. Giới thiệu về Đánh giá tác động môi trường (ĐTM)

Đánh giá tác động môi trường (ĐTM) là quá trình phân tích, dự báo và xem xét một cách hệ thống những ảnh hưởng mà dự án, hoạt động kinh tế – xã hội có thể gây ra đối với môi trường tự nhiên và cộng đồng xung quanh. Đây là công cụ quản lý quan trọng, được quy định trong Luật Bảo vệ môi trường, nhằm đảm bảo các dự án phát triển được triển khai hài hòa giữa mục tiêu kinh tế và bảo vệ môi trường. Nội dung ĐTM thường bao gồm việc khảo sát hiện trạng môi trường, xác định nguồn gây ô nhiễm, dự báo mức độ tác động và đề xuất các biện pháp giảm thiểu rủi ro.

ĐTM có ý nghĩa to lớn trong việc ngăn ngừa và giảm thiểu những tác động tiêu cực đến môi trường ngay từ giai đoạn chuẩn bị dự án, thay vì xử lý sự cố khi đã xảy ra. Nhờ có ĐTM, cơ quan quản lý và chủ đầu tư có cơ sở để điều chỉnh quy hoạch, lựa chọn công nghệ phù hợp và áp dụng các biện pháp kiểm soát ô nhiễm hiệu quả. Quan trọng hơn, ĐTM góp phần bảo vệ hệ sinh thái, tài nguyên thiên nhiên, sức khỏe cộng đồng và thúc đẩy sự phát triển bền vững, nơi tăng trưởng kinh tế gắn liền với bảo vệ môi trường và an sinh xã hội.

Tìm hiểu ĐTM là gì trong Luật bảo vệ môi trường·

2. Cơ sở pháp lý và quy định liên quan đến ĐTM

Đánh giá tác động môi trường (ĐTM) được quy định rõ trong Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 (có hiệu lực từ ngày 01/01/2022). Luật này đặt ra khung pháp lý nhằm kiểm soát các hoạt động phát triển có nguy cơ gây ảnh hưởng đến môi trường, đồng thời yêu cầu các dự án mới phải có ĐTM như một điều kiện tiên quyết trước khi triển khai.

Bên cạnh Luật, Chính phủ và Bộ Tài nguyên & Môi trường đã ban hành nhiều văn bản quy định chi tiết về ĐTM, bao gồm:

• Nghị định 08/2022/NĐ-CP: Quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ môi trường, trong đó có các quy định về ĐTM, giấy phép môi trường và công tác quản lý chất thải.
• Thông tư 02/2022/TT-BTNMT: Hướng dẫn kỹ thuật về lập, thẩm định, phê duyệt báo cáo ĐTM; quy định về nội dung và biểu mẫu chi tiết.

Theo quy định, các dự án sau đây bắt buộc phải lập báo cáo ĐTM:

• Dự án có quy mô lớn, nguy cơ tác động xấu đến môi trường như: xây dựng nhà máy nhiệt điện, luyện kim, hóa chất, xi măng, giấy, dệt nhuộm, chế biến thủy sản…
• Dự án khai thác tài nguyên thiên nhiên như: khai thác khoáng sản, dầu khí, rừng tự nhiên, thủy điện.
• Các công trình hạ tầng có khả năng ảnh hưởng đến môi trường và cộng đồng: khu công nghiệp, khu chế xuất, sân bay, bến cảng, tuyến giao thông lớn.

3. Quy trình thực hiện ĐTM chi tiết hiện nay

Bước 1: Sàng lọc dự án cần ĐTM

Ở giai đoạn đầu, cơ quan quản lý và chủ đầu tư xác định xem dự án có thuộc nhóm đối tượng bắt buộc phải lập báo cáo ĐTM hay không. Việc sàng lọc này dựa trên quy mô, loại hình, địa điểm và mức độ rủi ro môi trường mà dự án có thể gây ra.

Bước 2: Khảo sát, thu thập số liệu môi trường nền

Tiến hành khảo sát khu vực thực hiện dự án để thu thập thông tin về hiện trạng đất, nước, không khí, hệ sinh thái và đời sống cộng đồng. Đây là cơ sở để so sánh và đánh giá sự thay đổi sau khi dự án đi vào hoạt động.

Bước 3: Dự báo và phân tích tác động môi trường

Sử dụng các phương pháp phân tích, mô hình hóa và dự báo nhằm xác định mức độ ảnh hưởng của dự án đến môi trường tự nhiên và xã hội. Các tác động được đánh giá bao gồm ô nhiễm không khí, nguồn nước, tiếng ồn, chất thải rắn, cũng như tác động đến cộng đồng dân cư và đa dạng sinh học.

Bước 4: Đề xuất biện pháp giảm thiểu tác động tiêu cực

Sau khi nhận diện các rủi ro, nhóm thực hiện ĐTM đưa ra các biện pháp công nghệ, kỹ thuật và quản lý để hạn chế hoặc loại bỏ tác động tiêu cực. Ví dụ: lắp đặt hệ thống xử lý nước thải, sử dụng công nghệ sạch, quy hoạch cây xanh hoặc tái định cư cho người dân bị ảnh hưởng.

Bước 5: Tham vấn cộng đồng và cơ quan quản lý

Chủ dự án cần tổ chức lấy ý kiến của người dân địa phương, tổ chức xã hội và cơ quan quản lý liên quan. Việc tham vấn giúp đảm bảo tính minh bạch, đồng thuận và phản ánh đúng những quan ngại từ cộng đồng trước khi dự án được triển khai.

Bước 6: Lập báo cáo ĐTM và thẩm định, phê duyệt

Tất cả các kết quả khảo sát, phân tích và giải pháp được tổng hợp thành báo cáo ĐTM theo mẫu quy định. Báo cáo này sẽ được gửi đến cơ quan có thẩm quyền để thẩm định, xem xét và phê duyệt. Chỉ khi được phê duyệt, dự án mới được phép triển khai chính thức.

Quy trình thực hiện báo cáo tác động môi trường cho các doanh nghiệp

ĐTM đóng vai trò then chốt trong việc bảo đảm các dự án phát triển được triển khai hài hòa với môi trường và cộng đồng. Thông qua quá trình khảo sát, phân tích, dự báo và đề xuất giải pháp, ĐTM không chỉ giúp giảm thiểu tác động tiêu cực mà còn nâng cao ý thức trách nhiệm bảo vệ môi trường của doanh nghiệp và cơ quan quản lý. Trong tương lai, việc áp dụng các phương pháp khoa học hiện đại và công nghệ tiên tiến vào ĐTM sẽ góp phần hoàn thiện công cụ này, đảm bảo cho mục tiêu phát triển bền vững và xây dựng một môi trường sống an toàn, lành mạnh.